1 Хилэн хара моритой Хилгэндэй Мэргэн хаан байhан ха.

Араараа дүүрэн

Ай түмэн адуутай,

Yбэрээрээ ддүүэн

Yй түмэн үхэртэй.

Иимэ хаанайхи hэн ха. Тэрэ адуу малынъ харадаг нэгэ Бабагал-дай гэжэ үбгэн байгаа.

Тэрэ үбгэр малаа адуулжа ябатараа, нэгэ далайн хажууда олигой үндэн гэрэй байхыень хараба. Энэ гэртэ хүурэжэ ерэхэдэнь, тэндэнь арбан табан тархитай мангадхай байгаа ха.

— Шамай алажа эдихэм, — гэбэ тэрэнь

— Ши намай бү эдииш даа, ээым эдииш, — гэнэ үрдаһаань.

— Ши ямар хүнэй һууһаншабши?*

— Хилэн хара моритой Хилгэндэй хаанай һууһаншабши. Тэрэ мориниинь тушхараад баригдадаг, иимэ эрдэмтэй морин юмэ.

Тиихэдэнь:

— Хилэн хара моринойнь найман шандааһые таһя отолоод орхёорой, ошоод номо һаадагыень эбдээрэй. Yглөө углөөгуур улаан наранаар би тэрэниин ошожо эдихэб, — гээ ха.

2 Тиигээд һуни унтажа байтараа хаанай һамган хаандаа хэлэбэ:

— Зүүдэлбэб, — гэбэ, — зүүн хойто зүгһөө, зүгэй муухай дайдаһаа үзэлэй муухай дайсан шамда орохонь гэжэ зүүдэлбэб. Ши бурханаа айлдажа хайрлыш, — гээ ха убгэндөө.

— Зай, эхэнэр хүүнэй зүүдэн эндүүтэй алдуутай, — гээд булхар улаан хасарынь буруу зүг альгадаад, булган хара уһыень хухал булга мушхаад унтуулаа.

3 Тиигээд лэ унтуулаад байтарънь, тээ гэнтэ үүрээр газаань нэгэ юумэн абяа гараа. Хунэй хэлээр хэлэдэг мориниинь ерэһэн.

— Зай, ши һамганайнгаа хэлэхэдэ, юундэ үгыень дуулаагүйбши? Дайсан ерэжэ, шамайе үглөөнэй наранаар эдихэеэ байна. Минии найман шандааһые таһа отолоо. Шинии ами абарха аргамни угы болоо, — гээ ха.

Тиихэдэнь хаан мориндоо хадаг барижа хүлдэнь мүргөө.

— Тиигээ һаа ябахал болоо гүбди даа, — гээ мориниинь. Ябаха болохолооронь, хаанай һамганиинь гаргаха байгаад, түрэжэ байгаа, haмынгаа гурбан шүдэ үгөөд, хэлэнэ:

— Зай, ши дайсанда хүсэгдэхэ болоо haa, энэ гурбан шүдэеэ нэгэ нэгээр хаяарай.

4 Зай, морёо унаад ла тэрэш, хойто зүг баряад ла гараа.

Үглөөнэй улаан наранаар мангадхан ерээд лэ:

— Хилэн хара моритой Хилгэндэй хаан байнагши? — гээд лэ ооголоо ха. Һамганиинь гараад ла:

— Үгы, — гээ ха.

— Хаана ошооб?

— Урагшаа ошоо һэн.

Урда зүг руу бэдэрээ гурбан хоногто. Тиигээд ерэбэ.

— Худалаар хэлээш, би шамай эдихэм уухам*; — гээ ха даа.

— Үгы, баруун тээшээ ошоо, — гээ ха.

5 Баруун тээшээ бэдэрээ гурбан хоногто, 6aha үгы. Зургаа хоноо. Тиигээд лэ баһа:

— Шамай эдихэм, худалаар хэлээш, — гэбэ.

— Зүүлээ һэн лэ даа, — гэжэ хэлээ.

Зүүн зүгээр бэдэрээ, баһа олдоогүй ха. Ерээд лэ:

— Би шамайе одоол эдихэм, — гэжэ байгаа ха.

— Хойшоо ошоо, — гээ ха даа.

6 Хойшоо ошоо, Хилгэндэй Мэргэн хаани хусэхэ болоо, арайарай хусэхэеэ ябана ха даа. Тиихэдэнь лэ нэгэ һамынгаа шүдэ хаяа ха даа:

— Гурбан хоногто дабашагүй шэрэнги боло! — гээд лэ хаяжархёо.

Арай ябажа байтарынь бүтүү шэрэнги болоод лэ, арай гэжэ гаталаад лэ, нөөхи Хилгэндэй Мэргэн хаанаа хүсэхэ болоо ха. Нөөхил хүсэгдэхэ болоод ябатарынь, баһа нэгэ һамынгаа шүдынь хаяа:

— Гурбан үдэр дабашагүй үндэр уула боло! — гээд.

7 Ябажа ябатарынь нэгэ ундэр уула бии болошоод лэ, тэрээн өөдэ ёо гэжэ мүлтижэ гараад лэ, баһа хүсэхэ болоо ха даа. Хүсэхэ болоходонь, һамайнгаа нэгэ шүдыень хаяжа хэлээ: :

— Оройдоо гаталшагуй ехэ далай боло!

Урдань ехэ далай болошоходонь лэ, мангадхай hөөprөө бусаа. Һөөргөө бусаад лэ, Һамгынь абаад лэ, шара нохойень абаад лэ, тэрэ Бабагалдай үбгыень, мал адууһыень абаад лэ ошоо.

8 Арбан жэл үнгэрөөд лэ байхада, хилэн хара моритой Хилгэндэй хаан hөөргөө нютагаа бусаба. Гэртээ ерэхэдэнь, гэрынь оройһоо шаралза ургяшаһан, газаагуурхи хото хорёонь ургашаһан, иимэ байгаа ха. Тиигээд лэ гэртээ ороо. Ороходонь, һамганииньь гуламта соогоо арбан жэлдэ гутахагүй эдеэ хээд: "Минии хойноһоо бү ошоорой, — гэжэ бэшэг бэшээд, — аргагүй ехэ дайсан байна", — гэжэ хэлээд ошоһон байгаа.

Тэрэ бэшэгынь абажа, нэгэ дээшээ хаража энеэгээд, доошоо хаража уйлаад, тэрэшни хүдөө гараад лэ ан агнажа, гүрөөһэ агнажа эдеэлдэг байгаа ха. Гүрөөһэ алаад лэ байхадань, нэгэ алтан щарга моритой хүбүүн гүрөөһыень абаад лэ ябашадаг байба ха.

9 — Юундэ энээндэ ходо абхуулнабибди, энээни нэгэ хүсөөд ба­рия, энэ юун хүбүүн гээшэб? — гэлдэбэ моринтоёо.

Нэгэ гүрөөһэ абаад ошожо ябахадань лэ, хойноһоонь эрьюулээ. Абаад ла:

— Хэнэй хүбүүн, хэн гээшэбши? — гэхэдэнь лэ:

— Анхандаа хилэн хара моритой Хилгэндэй Мэргэн хаанай хүбүүн һэм, тиижэ эжым хэлэгшэ һэн. Мүнөө хадаа мангадхайн хүбүүнби, — гээ ха.

— Эжыдээ энэ бэшэг абаашажа үгөөрэй, — гээд нэгэ бэшэг үгөө ха.

10 Бэшэг угэхэдэнь, эжыдээ абаашажа үгөө. Эжынь тэрэ бэшэгынь уншаад, уруугаа хаража нэгэ уйлаад, өөдөө хаража нэгэ энеэгээ ха.

— Юундэ энэ нэгэ ан агнажа ябаһан хүнэй бэшэг эльгээхэдэ уйлаабта? — гэнэ ха эхэдээ.

— Тэрэшни шинии түрэһэн эсэгэ ябана гээшэл даа, — гээ ха. — Энэ бэшэг абаашажа угэ.

Тэрэ бэшэг абаашажа угов. Хилгэндэй Мэргэн хаан 6aha харюу бэшээ:

— Би үглөө үглөөгүүр улаан наранаар лэ ошохоби, ши хүбүүндээ хэлээд байгаарай. Би тэрэ мангасхайтай дайлалдахаби.

— Ши бү ерыш даа, — гэжэ бэшэг бэшээд, хубуундээ үгөө ха. Тиигээд хүбүүндээ хэлээ:

— Ши, юрдөө, абынгаа ерээ haa, хамһалсаарай, мангадхайтай дайлалдлхадань.

11 Бэшэхэдэнь, тэрэш болонгуй, ошоо. Ошоод лэ, носолдоо. Носолдоод лэ мангадхайтай Хилгэндэй Мэргэн хааншни диилэгдэхэ болоо. Хүбүүниинь туһалалсаа, харбасалдаа, харбасалдахадаа, нөөхи мангасхайн бэень таһараад лэ, һөөргөө бутөөд лэ харбасалдажа байгаа. Тиигээд мангадхайн диилэгдэхэ болоходонь, Хилгэндэй Мэргэнэй хүбүүн һураа мангасхайЬаа:

— Шинии һуиэЬэншни яаанаб?

— Сонхын дундахи нюдэндэ, — гэбэ.

Тиихэдэнь лэ хүбүүниинь сонхын дундахи нюдынь тэһэ сохёод, мангадхайе алаад лэ, Хилгэндэй Мэргэн хаан хүбүүн, һамгантаяа ерэжэ лэ, жаргажа һууһан юм гэлэй.