Урда сагай уринда.
Уһан далайн дулаанда
Холын нэгэ гүрэндэ,
Хонгор уужам орондо
Алдар суута Дадон хаан
Ажаһуугаа юм hэн xa.
Эрэ тахяа гаргаба,
Эзэн хаанда һарбайба.
«Энэ алтан тагтаа
Эгээл үндэр гэнжартаа
Абаашажа hyyлгaгты,
Агуу харуулда байлгагты! —
Гэһэн аба рал хубилгаан
Гэмгүй зохидоор буулгаал,—
Оршон тойрон тайбан һаань,
Орон түрынш гайгүй haaнь,
Алтан тагтаам һууридаа
Абяагүйгөөр һуухал даа.
Хэсүү зэбсэг далайгаад.
Хэн нэгэнэй гал дайгаар
Наашаа гэнтэ халдаг даа,
Нангин хилыш алхаг даа —
Алтан тагтаам тухайлхал,
Амаргүйгөөр хуугайлхал.
Түйтэ зүг руу сэб сэхэ
Түргэн дундаа эрьехэ».
Эзэн хаан тиин хүхибэ,
Эльбэшэндээ дохибо:
«Һайхан туһыш мартахагүйб,
Һaнahaн юумыш арсахагүйб».
Аяар дээрэһээ эрэ тахяа
Агуу хаанай хилэ сахяа.
Харата аюулай болоо һаань,
Халдан дайсанай ороо һаань.
Эрэ тахяа сэб сэхэ
Эгээл тиишээ эрьехэ,
Хүсэтэ шангаар хашхарха:
«Кири-ку-ку. Ха-ха-ха!
Хажуулдижа хэбтээд, ши
Хан түрэеэ хүтэлыши!»
Хүршэнэрынь тэрэ дороо
Хүсэ ядан номгороо.
Халдан орохоо айгаа лэ —
Хамха сохюулха байгаа лэ.
Харин тэдээндэ Дадон хаан
Харюу үгэжэ шадаал ха.
Тахяа дуугай болоодхёо,
Дохёо үгэхөө болёодхёо.
Арбаад хоноо тэрэ гэһээр,
Агуу хаанай сэрэгһээ
Мэдээн үгы, жэгтэйлэ,
Мэгдээд, хүн зон жэгшээ лэ.
Дахяад тахяа булайгаар
Даляа сохин хуугайлаа.
Бүхы сэрэгээ Дадон хаан
Бүридхэжэ гулидхаад,
Зальбаржа тиин бурхандаа
Залан өөрөө ябабал даа.
Сэрэгээ хаан хүтэлжэ,
Сэхэ зүүлжээ шэглэжэ,
Үдэр һуни хамаагүй.
Үни удаан ябаа лэ.
Дайнай болоһоор мур сараа,
Дайсадай хараа бараа
Харгы замдань дайралдаагүй.
Хаанаш бури харагдаагүй.
«Жэгтэй юм даа!» — гэжэ хаан
Жэхын, гайхан бодоно ха.
Долоо хоноод байхадань,
Дободээрэ гарахадань,
Холо бэшэ — бараг даа —
Хоёр хада харагдаа.
Сэрэгээрээ агуу хаан
Сэхэ гүйлгэн ошоба ха.
Тойроод хон-жэн. Сайбалзаад,
Торгон майхан байбал даа,
Хадын хүмэг хабшалда
Хаанай сэрэг барандаа
Алуулшанхай, нэбшынхэй,
Амигүйнүүд хэбтэнхэй.
Гайхал болоһон Дадон хаан
Майхан тээшэ ошоол ха.
Халаг! Халаг! Аюул лэ!
Хаанай хүбүүд хоюулаа
Хуяггүйнүүд, зэбсэгтэеэ
Хурса һэлмээр бэе бэеэ
Эльбэдүүлэн шунажа,
Эрхэ мэдэлдэнь орожо,
Домог сууень һайрхаба,
Долоон хоног найрлаба.
Одоош юумэн элиржэ,
Дадон хаамнай тэлэржэ,
Сэбэр гоохоноо абанхай,
Сэрэг суураа дахууланхай,
Гэр тээшээ гэшхүүлбэ,
Газар тээшээ галгюулба.
Хаанай бусажа ябаһые,
Хатантай юутэй болоһые
Улад зониинь дохёолын
Урид мэдээд орхёо лэ.
Ниислэл хотынь арад зон
Ниитэ дээрээ дохилзон,
Хаалгын тэндэ үймэлдэн,
Хаанаа угтаал шууялдан.
Хатантаяа зэргэлээд.
Хаанай hyyhaн тэргэһээ
Халташ гээгдэн, тамарангүй
Харайлдаа лэ баран зон.
Хаан гараа арбагашуулаа,
Хамаг зоноо амаршалаа...
Одоо эндэ гэнтэдэ
Олон зоной зэргэдэ
Сарачинай залаатай,
Сагаан тоорсог малгайтай,
Хун шубуундал саб сагаан
Хубилгаанаа хаан хараал.
«Да, мэндэ, ахатан!» —
Амаршалбал хаан угтан.—
Ямар юумэн хэрэгтэйб?
Яаралтайгаар хэлэгты».
Эльбэшэниииь дүтэлжэ,
Эхилээ һэн иигэжэ:
«Үндэр ехэ Дадон хаан,
Үгэдөө хүрэхэ болоол хаш.
Аюулта сагта, тиихэдэ.
Алтан, зөөри, зиндаа гү,
Али хүлэг мундаа гү,
Энэ гүрэнэйм хахадые ши
Эзэлэн абаад, эдлыши».
«Намда юунш хэрэггүй,— гэн,
Намжарлаба эльбэшэн.—
Шамахаан хатанаа намда
Шагнал болгон үгыш даа».
«Эды нэтэрүү яндан, ши
Эгтээ һула һалахалши! —
Хаан ехээр сухалдаад,
Хараал шэрээл табибал даа.—
Амиды дээрээ түргэнөөр
Арил саашаа, үбгэжөөл!
Харуулшадни. баригты,
Хайра гамгүй намнагты!»
Үбгэн хаанда гэдэргэ
Үrэ хэлээл эсэргүү.
Хаантай арсалдахамнай
Һайтай бэшэ —эли һэмнэй:
Дадон алда һорьбоёо
Дары абаад. борбогор
Хайратайхан үбгэнэй
Халзан духа руу буулгалай.
Үбгэн тэндээ унаба,
Үхал тэрээниие абаба.
Эндэ гэнтэ ... долгисоод,
Эзэн хото дорьбошао.
Харин дүүхэй жэгшэжэ:
«Ха-ха! ha-ha!» — эгшэжэ.
Нүгэлһөөшье айнгүйгөөр
Нэгэл тиимээр энеэгээ.
Хэрэггүй юумэн хэгдээ гэн,
Хэдыш Дадон мэгдээ haa,
Хатан тээшээ хараба,
Халта миһэрээд абаба —
Хамаг олон зоноороо
Хан хотодоо ороо лэ...
Аяар дээрэ түмэрэй
Абяан гэнтэ жэнгирээд,
Хамаг зоной үлыжэ.
Харан байтар гэлыжэ,
Эрэ тахяа ганжарһаа
Элин буугаад намжараар
Тэргэ соогоо налайһан
Мэргэн хаанай зулай дээр
Эгсэ ерээд һуушалай,
Эгээл духынь тоншолой.
Тэрэ дороол эрэ тахяа
Тэрьедэжэ арилаа.
Агуу хаан мэдээ алдаба,
Ара хойшоо алдалжа,
Тэргэ дээрэһээ унаба ха,
Тэндээ ами табиба ха.
Хатан хараа бараагаа
Харагдангүй талиигаа.
Худалшье haa, онтохон
Хурсаар хадхаад орхихол!
Залуушуулнай омог лэ —
Захяа, һургаал бологлэ.
Гута Чимитав буряадшалбй.