1 Урдын урда сагта нэгэ дайдада бохир борхон морьтой Борхон Туулай гэжэ залуу хүбүүн байгаа. Тэрэ хүбүүн гэрлээ. Гэрлээд, һамганиин һууха болоо. Һамганаа һууха болоод байхада тэрэшни; "Алтай дайдаяа абалхамни", — гэжэ ойдо гараба.

Ой соо ороод агажа ябаһаар, Борхон Туулай мангадхайтай золголдобо. Мангадхайтай туладдаба, тулалдаба. Тулалдаад, Борхон Туулай мангадхайда илагдашаба. Борхон Туулайе илаһамээрээ, мангадхай гэр тээшэн гэшхүүлбэ, доомо тээшэн дугшуулба. Борхон Туулайн гэртэн мангадхайн хүрэжэ ерэхэдэнь, тэрээни һамганиин бүүбэйтэй болхоео байба.

2 "Энэ мангадхайн гарта хүбүүмни бү орог", — гэжэ Борхон Туулайн һамган үшөөһэн тээшэ харайгаа. Үшөөһэндөө хүрөөд, тэрэш үшөөһэн соо хүбүүеэ гаргаа. Гархадаа, хошоо хүбүүн гараа. Тэрэ хоер хүбүүндээ хоёор хүхөө һаагаад, тэрэ үhөөpөө шаанье баряад орхёо. "Энэ хоёр баарһадни золтой хадаа энээнээ эдижэ дээшээ болнаабза", — гэжэ тэдээнээ орхёо. Гэртээ тэхэржэ ерхэдэн теэ мангадхай тэрэ эзые абаад гэртээ арляалам.

Тэрэ бага хүбүүшын эртээр бэри эрьеын арһанда багтахаяа болино, хоног бэри хонни арһанда багтахаяа болино. Эхэеэ хүхэни үһөөр бариһан шаяныияа эдижэ, тэрэ хоёр хүбүүд ехэ болоо. Бор­хон Туулай гэжэ эсэгэйн бохир боро морьниин тэдээнээ ехэ болголсоо.

3 Тэрэ хоёр хүбүүд ехэ болоһомээрээ, моринһоон һурна:

— Бидэ хэни юуни хүбүүдэбди? Эхэ эсэгэмнай хаана яана байдагиим? — гэжэ.

Тиихэдэн морьниин хэлнэ:

— Тани гузээн соо байхада, эсэгэтнай Алтай дайдадаа гаража абалхамни гэжэ гараад, һөөргөө гэртээ тэхэржэ ерээгой байшаһыма. Тэндэ мангадхайтай золголдоод, мангадхайтай тулалсаад, тэрэшни мангадхайда дарагдаа. Баабайеытнай дараһамээрээ, ман­гадхай харайлгажа ерээд, эхээеытнай абаадаад арляһыема. Эхэтнай мангадхайн гарта орхоһон түрүүхэнэ таназ үшөөһэн соо ошожо гаргаад, хүхэнөө үһэ һаажа шаанги баряад арлиһыма Тэрэ шаангияа эдижэ, эртээр бэри эрьеын арһанда багтахаяа болилойт, хоног бэри хонни арһанда багтахаяа болилойт, — гэбэ.

4 Бохир борхон мориноо иигэжэ хэлэхэлээр, мүнөөхи хүбүүд эхэ эсэгэеэ бэдэрхэмнай гэлдэбэ.

— Яагаат, хээгээт, хүбүүдни, мангадхайтай мүнөө дайлалдажа шадахойлта. Бэетнай бага, яһантнай мөөрһэн, мангадхай хүштэйемэ, — гэбэ.

— Бишни ябаад ерхэмни, шилиги гэр малаа адуула, — гэжэ нэгэниин нүтөөдэ гаралсаһандаа хэлээд, ябаха тохойдоо оробо.

Бохир боро мориндоо һуугаад, мүнөөхи хүбүүмнай ябаба. Ябана, ябана. Тиижэ ябаһаар, мангадхайн байдаг газарта дүтэлбэ. Тэндэ дүтэлжэ ерхэдэн, баабайн яһан хэбтэнэ.

— Хүбүүн, тонгойжо харыш, энэ шшгаи баабайн яһаи хэбтэ­нэ, — гэжэ бохир борхон морин хэлэбэ.

5 — Баабаймни яһан эндэ хэбтэбэхиим, — гэжэ тэрэ хүбүүн буужа, баабайяа яһа хуу суглуулжя абаад, нэгэ хада тээшэ ябаба. Тэрэ хададаа тулажа ерээд, моринһон буужа хэлэнэ: 'Үнгэйн хада, үнгэд гэжэ үгэ, Ангайн хада, ангад гэжэ үгэ", — гэбэ.

Тиихэдэн Үнгэйн хада үнгэд гэжэ үгэбэ, Ангайн хада ангад гэжэ үгэбэ. Хүбүүн баабаяа яһа тэндэ хадалгаад, саашаа ябаба. Ябажа ябаһаар, бохир боро морьниин хүбүүндээ хэлэнэ:

— Мангадхайда ошхоһоон түрүүн мангадхайн һунэһэйн баряа хадашни һайн байгаа, — гэбэ.

— Мангадхайн һүнэһэн хаана байхым теэ? — гэжэ хүбүүн моринһоон һураба.

6 — Мангадхайн һунэһэниин арбан гурбан бүднэ болоод баиха, тэдээни барижа алаха ёһотойш, — гэбэ.

Мүнөөхи хүбүүмнай тэрэ арбан гурбан бүднэеэ бэдэржэ олоод, арбан бүдныень алаа, гурбан бүднэйн хээд ябана. Яба ябаһаар мангадхайда хһрэжэ ерэбэ. Ерээд, гэртэн оробо. Гэртэн ороод hyрана:

— Эрхэйн талаа гаргалдахамнайли, али ээми шалаа гаргалда-хамнайли? — гэжэ.

Тиихэдэн мангадхай хэлэнэ:

— Эрхэйншии шалаа гаргаадажа болхо байгааб, ээмэшии шалаа гаргалдаха байгааб, теэд мүнөө угаа шэнээлши үгээл даа, — гэнэ мзнгадхай.

7 Тиихэдэн хүбүүн мүнөөхи гурбан бүднэео харуулна.

— Энэ юум? — гэжэ мангадхайан һурана. Мангадхай тэрээни харамсаараа, мэдээ ухааяа алдаа.

— Һyy, эдээнээ табииш, энэшни бага хүүни барьхой шубуухай, — гэжэ мангадхайн хэлэхэдэ, хүбүүн уураа ехээр хүрэбэ. 'Үшөө иигээд хэлээд байхаалши, минии эхэ эсэгэ хоери асаржа, алажа хюдажа байхадза ондоогоор хэлэжэ байгаа бэлэйш", — гэжэ хүбүүн һанаандаа һанаад, мангадхайн урайгуур тэрэ бүднэеэ абаад харуулна. Тиижэ байһяар:

— Аа, шөө табьхаалби, — гэһэмээрээ хүбүүн мориндоо тэрэ бүднэшын хаяад үгэнэ. Тиихэлаарань мориниин хамар амаараа турьяжа, мангадхайе алан унагааба. Мангадхайн үхөөдтьхэлээрэ, хүбүүн яугвв, мангадхайн эзын* байдаг гэртэ оробо.

8 Тэндэ ороходонь, тэрэ хүбүүни эхэнь мангадхайн эзые шээлгэжэ байба. Шээлгэжэ тэрэ эзые үргөөд байхадань, тэрэ хүбүүн ороhoop:

— Хаяыш энэ эзыеэ.

Тиихэдэнь сошоһондоо тэрэ мангадхаяа эзые хаяадтиба. Мүнөөхи мангадхаймнай эзы теэ унаһамээрээ хараагаа шэрээгээлэм.

— Мангадхайн ерхэдэ нэгэ нюдээш абуулхаб, нэгэ гарыш хухалуулхаб, — гэбэ.

Тиихэдэнь мүнөөхи эзы айгаад ороһон хүбүүнһээн һураба.

— Яалайш, хэргэАээш, намайе ши ямар юумэдээ оруулбаш. Энэ эзые алдаһан хойноо мангадхайн хатуу һабарта орхомнил, — гэбэ.

9 Тэрэ хүбүүн урайһан абяагүеэр хараад байна.

Нүгөөдэи харжа, харжа, уяраа.

— Ай, хөөрхэй, хүүни хүбүүд иигээд ябанааһал, минии хүбүүд хэзээ үхэжэ, зөөлэн зөөлэн газартан зүргэ ногоон ургаалам, хатуу хатуу газартан хагда ногоон ургаалам, — гэбэ.

Тиихэдэн хүбүүниин морёо харуулаа. Морёо таниһамээрээ, маамаан уйдаа дуулаа. Хүбүүниин маамаадаа бэеэ танюулаа, теэд хүбүүтэеэ тэбэрэлдэжэ таалаАдажа байгаад ябаһан ябдалаа, зсь боһон тулиһанаа зугаалбад. Теэд тэрэ хүбүүн эхэеэ асаржа гэртээ яргалтай* һууһыма. Зөөри зөөшэеэ теэ хуу маигадхайһан асараадам.