Yбэр Байгалай арадуудай угсаатанай зүйн музей – Буряад Уласта тэнгэри доро паркын түхэлэй гансахан музей – скансен музейнүүдэй тоодо ородог, тэрэнэй талмай дээрэнь заншалта һуудал байраһаань түүхын болон уран барилгын памятнигуудые шэрэжэ асараад, һэргээн бодхооһон. Музейн түүхэ 1968 онһоо эхитэй, Буряад АССР-эй Соёлой яаманай сайдай 1968 оной августын 19-нэй 201-дэхи захиралтаар «Yбэр Байгалай арадуудай угсаатанай соёлой болон һуудал байдалай музей-заповедник» эмхидхэгдэһэн юм. Энэ музейн мэдэлдэ «Буряад АССР-эй Соёлой яаманай бүхы уласай түүхын ба соёлой хүшөөнүүд болон зөөри хамгаалалгын үйлэдбэриин бүлгэм дамжуулагдаа.

Музейн нээлгэн Буряад АССР-эй 50 жэлэй ойн баярта дашарамдуулагдаһан байна. Музей харагшадта 1973 оной июлиин 6-да нээгдээ.

Мүнөө сагта музейдэ табигдаһан зүйлнүүдэй 6 комплекснууд хүдэлнэ. Тэдэ Yбэр Байгалда ажаһуудаг арадуудай (эвенкнүүдэй, һоёдуудай, Yбэр Байгалай ба Байгал шадарай буряадуудай, эртын жэнхэни һүзэг баримталдаг ородуудай, хасагуудай) заншалта соёл ба һуудал байдалтай танилсуулна. Yшөө археологиин комплекс бии. Тэрээн соо шухагта археологиин хүшөөнүүд (хуннуудай байра, хабтагар тэбхэр түхэлтэй ба майхан түхэлтэй хүүрнүүд, булаша хүдөөлүүлгэнүүд г.м.) ба «Ураданай Дээдэ –Yдэ» гэжэ хотын комплекс, тэрээн соо Улаан-Yдын XIX–XX-дохи зуун жэлэй эхинэй хүшөөнүүд дэлгээгдэнхэй.

Комплекс бүхэн ехэ һонирхолтой. Нэгэдэмэл ансамбль XIX–XX-дохи зуун жэлэй эхинэй эвенкнүүдэй, һоёдуудай, буряадуудай, ородуудай бодото, олон янзын байдал харуулна. Музейдэ табигдаһан юумэнүүд элдэб ондоо газарһаа асарагдабашье, жэнхэни оршон байдал харуулна.

Нээгдэһэн сагһаа хойшо музей уласай ажаһуугшадай ба айлшадай һонирхол ехээр татаһан зандаа. Сагай үнгэрбэшье музейдэ һонирхол һулардаггүй. Шэнэ экспозицинууд, выставканууд, анимационно хараха нааданай хүтэлбэринүүд, олондо зорюулагдаһан хэмжээ ябуулганууд, 1976 ондо нээгдэһэн хүн бүхэнэй дуратай «Амитадай булан» - эдэ бүгэдэ залуу хүгшэнгүй харагшадай һонирхолтатадаг юм.