Байкальские сказки

Александр Малханов: үндэһэн арадай зохëохы бүлгэмүүдэй байгаа дээрэ, буряад хэлэн хэзээдэш бүхэхэгүй

Александр Малханов: үндэһэн арадай зохëохы бүлгэмүүдэй байгаа дээрэ, буряад хэлэн хэзээдэш бүхэхэгүй

Александр Малханов: үндэһэн арадай зохëохы бүлгэмүүдэй байгаа дээрэ, буряад хэлэн хэзээдэш бүхэхэгүй

Үндэһэтэнэй дуу хатарай «Байгал» театр 78-дахи хаһадаа шэнэ түсэлнүүдээрээ болоод үндэр туйлаллта амжалтануудаараа хужарлагшадаа баясуулһан зандаа. «Байгал» театрай концертын таһагые хүтэлэгшэ Александр Малханов театрайнгаа ажабайдал тухай хөөрэжэ үгэбэ.

-Александр, шэнэ хаһын гурбадахи һара түгэсэхэ тээшээ, удаадахи, ноябрь һарада харагшадтаа юу бэлдэнхэй гээшэб та?

-Ноябрьнай ябалгатай байхаар хараалагдана. Түсэбүүднайш ехэ. Нэгэ бүлэг дуу, хатаршад «Блеск Азии» гэжэ түсэлтэеэ Краснодарай хизаараар гастрольдо гараха гэжэ байна. Крым, Симферополь, Краснодар, Сочи гээд айлшалагдаха. Тэрэл үеээр оркестр болон солистнууднай Санкт-Петербург, Москва гараха. Харин тэрээнһээ урид бидэ Буряадайнгаа оперо, баледай театрай тайзан дээрэ манай театрта олохон жэл ажаллаһан, юрэдөө, «Угайм һүлдэ» гэһэн үльгэр домогто найруулгада хүгжэмыень зохëогшо,  монголой суута композитор Бадагаравын Наранбаатарай 70 жэлэй тэбхэр ойтой дашарамдуулан, ëһолон хүндэлэлэй үдэшэ гэжэ концерт наада табиха һанаатай, бэлдэжэ байнабди.

- Артистнуудтнай мэнэ һаяхан гастрольһоо бусаа бэшэ һэн гү, концертдээ бэлдэжэ үрдихэ юм гүт?

- Сэхыень хэлэбэл, гайхамаар, зохëохы ажалшаднай яахадааш иимэ уранууд бэ, эсэхэ сусахаяа мартажархëод, амархаш сүлөөгүй нэгэнһээ нэгэн руу шургажал мэдэхэ. Үнэхөөрөөл, тэдэмнай Эрхүүһээ ерээ. Хоëр үдэр амараа болоод, «Монголһоо Могол хүрэтэр» гэһэн түсэлөө мүлижэ эхилэнхэй. Яахаб даа, мэргэжэлтэ театр хаяа, ажалынь тиимэ.

- Театрай шэнэ байшан тухай ямар һураг бииб?

- «Байгал» театрай гуламта гээ һаа – маанадта нилээд хүндүүлхэй асуудал. Түбэй стадионһоо баруун гарта газар үгтэнхэй гэлтэй, энэ сагта хараа түсэбэй дансанууд бэлдэгдэжэ, тушаагдаха туйлдаа. Ехэ удаанай хугасаа соо, нягтаар нарибшалжа тэрээн дээрэ хүдэлөөбди. Хэн хаана, али таһагта ажаллажа байрлахаб гэхэһээ эхилээд, тайзаниинь ямар байхаб гэхэ мэтэшэлэн олон ондоо һанамжанууд, хараа бодолнууд зүбшэгдөө. Юрэнхыдөө, байшан барилгада 1,2 миллиард түхэриг гаргашалагданхай юм. Тиин тиигэн хэрэг бүтэбэл, хото дотор мянган хүниие багтааха аргатай үргөө танхим бии болохо бэлэй.

- Зүжэг нааданай үедэ зураг буулгахые юундэ хоринобдто? Ямар ушарһаа?

-Зүгөөр тиимэ. Энэ жэлдэ эгээл тиимэ шиидхэбэри абтаба. Анхандаашье бидэ тэрээндэ дурагүй байгша һэмди. Харанхы соо ямарш галай ялагашахада хэндэш һаалта байдаг агша. Гансашье артистнууд тэрээндэ ядалдана бэшэ. Боро хараан соо кино мэтэ гэнтэ сайһан сагаан экран бултаниие һамааруулжа, хашартай. Гэхын хажуугаар үшөө нэгэ ушар бии. Нэгэтэ обëорон гэһээмнай, али нэгэн хамаг найруулгыемнай эхинһээнь эсэс болотор дууһан буулгажа байба. Юунэй түлөө? – Асуудал. Бодожо үзэхэдэ, бүхы манай зохëохы бүтээлнүүд зарим нэгэ хуурмагаар дабтаашадые һонирхуулна ха. Хуулахада хулгай үүдхэһэнтэй адли бэшэ гү. Угайдхадаа, иимэрхүү жэшээ бии: «Танцуют все» гэжэ телешоуда илаһанамнай удаа «Байгал» театрай хатарнууд дэлхэй дүүрэн тараа бэшэ аал.

- Мүнөө сагта буряад хэлэ һэргээн дэлгэрүүлхэ гэһэн асуудал улад зоной һанаа сэдьхэл ехэтэ зобооно. Та, бэлигтэн, үндэһэн арадайнгаа театр һэн хойноо, энэ бэрхэ байдалда яажа туһална, дүнгэнэбта?

- Театрай нангин уялга гэбэл, буряад арадай соëл болбосорол, жэнхэни ëһо заншал, уран бэлигые, тэрэ тоодо яаха аргагүй, түрэл хэлэеэ олоной дунда дэлгэрүүлхэ, хүгжөөхэшье, гамтай наринаар сахиха гээшэ мүн. Жэшээ гээ һаа, эндэ һая «Байгалай арын буряадуудай урданай дуунууд» гэһэн түсэл бэелүүлээ һэмди. Тэндэ гол түлэб эрхүү буряадуудай дуунууд зэдэлээ һэн. Юрэнхы дээрээ, театрнай буряад хэлэнэй, буряад соëлой бүхы баялигуудые шүүн абажа, арад түмэнэй һонорто дэлгээдэг гуримтай. Тиигээдш даа, бидэ булта өөһэд дундаа хододоо буряадаараа хөөрэлдэжэ байха гэжэ хэлсээтэйбди. Планерка мэтын суглаанууднайш буряад хэлэн дээрэ үнгэргэгдэдэг заншалтай.

Хамаг түсэл найруулганууднайш ганса буряадаарш бэшэ һаа, ородтойгоо булюу ехэнхидээ холисолдуулагданхай имагтал байдаг. Гол үүргэеэ – үндэһэн буряад уладайнгаа соëл урлигые сахин хүгжөөхэ гэһэн эшэ һуурияа оройдоош алдахагүйлди. Бүдүүрхүү мэтээр хэды үзэгдөөш һаань, үндэһэтэнэй зохëохы бүлгэмүүдэй байгаа сагта буряад хэлэн гол бүхэтэй зандаа үлэхэ.   

бурятский язык изучение.jpg

Александр Малханов: пока есть национальные коллективы, бурятский язык будет жить

Национальный театр песни и танца «Байкал» в свой 78-ой сезон продолжает удивлять и радовать зрителей новыми проектами и победами в конкурсе. Руководитель концертного отдела театра песен и танца «Байкал» Александр Малханов рассказал о работе театра.

- Александр, три месяца, как театр работает в новом сезоне, чего ждать зрителям в ноябре?

- Ноябрь обещает быть разъездным и планы, в целом, большие. Одна труппа едет на гастроли по Краснодарскому краю с проектом «Блеск Азии», они посетят Крым, Симферополь, Краснодар, Сочи. Параллельно наш оркестр и солисты выезжают в Санкт-Петербург и Москву. Но перед этим у нас на сцене Бурятского театра оперы и балета состоится концерт знаменитого монгольского композитора Бадамгаравы Наранбаатара, который раньше работал у нас в театре - именно он написал всю музыку к легендарному проекту «Дух предков». В этом году Наранбаатар отмечает 70-летие, мы готовим юбилейный вечер.

- Артисты недавно вернулись с гастролей, успеваете подготовиться к концерту?

- Если честно, я пока не могу понять, как наш творческий состав может быть настолько универсальным, они выступают из проекта в проект, отдохнуть времени нет. Сейчас они приехали из Иркутска, два дня отдохнут и начнут репетировать проект «От монголов к моголам». Профессиональный театр и работа здесь выстроена грамотно.

- Что с новым зданием театра?

- Здание театра «Байкал» - для нас больной вопрос. Есть участок, который находится справа от Центрального стадиона, и сейчас идет работа по подготовке и сдаче проектно-сметной документации. Мы над ней очень кропотливо работали, очень долго распределяли на схеме помещения и кабинеты, продумывали, какая должна быть сцена, рассматривали все детали. В целом, на строительство здания выделено 1,2 миллиарда рублей и это будет первый в городе «тысячник» - то есть зал рассчитанный на тысячу зрителей.

- Почему вы запрещаете снимать во время представлений?

- Да, в этом году принято такое решение запретить съемку. Вообще мы всегда говорили о том, что не очень хорошо относимся к тому, что люди снимают, фотографируют. Потому что когда сидишь в темном зале, и кто-то включает телефон, это  действительно мешает, отвлекает и артистов на сцене, и зрителей в зале, кто видит этот белый экран, как в кинотеатре. Есть еще одна причина, почему мы выступаем против съемок на наших концертах. Однажды мы увидели, как человек снимал все наши выступления от начала и до конца. Зачем – вопрос. Получается, что все номера могут у кого-то остаться, то есть кто-то может легко их повторить. У нас есть прецедент: после шоу «Танцуют все» танцы театра «Байкал» буквально разлетелись по всему миру.

- Сейчас в республике остро встал вопрос сохранения и развития бурятского языка, вы, как национальный театр, как этому способствуете?

- Миссия театра звучит как пропаганда, развитие и сохранение бурятской культуры, искусства, в том числе и бурятского языка. Например, недавно у нас вышел проект «Старинные песни бурят Прибайкалья», где прозвучали песни, в основном, иркутских бурят. Потому что наш театр берет все разнообразие бурятского языка и бурятской культуры, у нас в коллективе есть даже негласное правило, что мы в театре разговариваем на бурятском языке и планерки проходят на бурятском языке.

Также практически все проекты ведутся и на бурятском и на русском языках, номера у нас бурятские и есть со смешением стилей, но мы никогда не отойдем от нашей основы – бурятской национальной культуры, это миссия театра.  И как бы это громко не звучало, но пока есть национальные коллективы, то бурятский язык будет жить.

Мария Ванданова

28.10.2019